1788

De Brusselaar Jan Baptist Verlooy pleit in zijn Verhandeling op d’Onacht der moederlyke Tael in de Nederlanden voor aansluiting bij het Noord-Nederlands en voor de afschaffing van het Frans op de lagere school in Vlaanderen.

Dat den stedeling niet meer
kon spreken met zyn' omgezetene landzaten

Verlooy schrijft over het Frans in Vlaanderen:

Maer, zal-me zeggen, om 't kwaed te meyden van 't ongebruyk der moederlyke tael; wy zullen het Frans hier de moederlyke tael maken: wy zullen het doen de tael worden van ons Nederland. Ik antwoorde vooreerst, dat deze verplantte tael altyd den aerd van haren nieuwen grond, den Nederduytschen aftrek, geheel nederduytsche woorden, en nederduytsche uytdrukkingen zou behouden: gelyk men reeds in een deel van Brussel begonst ziet: en dit zou wederom een ander wals worden.

Walsche provincien

Doch met het walsch hadden wy wederom niet met allen: want de Walen zyn niet naeder aen de fransche welsprekendheyd en eygenschap der tael, als wy, gelyk wy dagelyks ondervinden in onze rechtshoven, en blykt uyt de hier voor opgehaelde getuygenissen van den Heer Paquot en andere: en gelyk voorders aen eenen goeden Fransgeleerden klaer zal blyken indiën hy de verzameling van de stukken die onze tegenwoordige staetszaken aengaen wilt in de hand nemen en de vertooningen van onze Walsche provincien overwegen.

Taelmans noodig

Maer, om d'onderstelling van die onbewuste verfranssing kort te maken; dat onze taelbanners maer eens aenmerken, dat zy die nooit verder zouden brengen als om te maken, dat den stedeling niet meer kon spreken met zyn' omgezetene landzaten, met diën die hem dagelyks met zyne winningen koomt pyzen, met zynen huerling, met zynen akkerman: om te maken dat den eenen gebuer den anderen niet verstae, dat men onder 't zelve dak, in den zelven heerd taelmans noodig heb.

Geweldenaryen

Maer Godt bewaer ons van de middels die de talen doen veranderen of ooit verandert hebben! dit zyn sterftens, uytlandingen, vyandlyke overstroomingen, geweldenaryen en diergelyke jonstjes van het lot der volkeren. En d'ongelukkige ondervinding leert, dat wy niets van de fransche tael te verwachten hebben: want zy is hier al over de hondert jeren gevestigt: en over ontrent twee hondert dertig jaren was-ze zoo verre, dat-er nouwelyks eenen man, zelfs geene vrouwe van tref gevonden wierd, gelyk Guicciardinus zegt, die geen frans en sprak: waerom diën schryver ook ergens oordeelt dat hier in 't kort alles zou frans geworden zyn.

Van al wat iet wilt wezen

Ook die tael is hier over de dry hondert jaren de tael van 't Hof, van 't Gouvernement, van de Raeden, en, 't geen volgt, van den edeldom en van al wat iet wilt wezen. Zy is schier de gemyne tael van Europa: zy is als op haren aenzinelyksten autaer ter uytsluyting van d'onze geplaetst op den theater: en, 't geen al is, zy is hier geacht met een' blinde ingenomendheyd. En is zy met alle dat voordeel nu verder als in den tyd van Guicciardinus, over 200. jaren? is zy nu meer onze tael geworden als-ze dan was?

In deze pdf vind je de volledige tekst en uitleg bij sommige woorden.