Ik spreek geen Fries

Door Isa Hamstra

'Bûter, brea en griene tsiis, wa't dat net sizze kin is gjin oprjochte Fries',* is een zin die ik vaak heb moeten zeggen en waarvan de uitspraak elke keer resulteert in een regelrechte ramp.

Ik woon al mijn hele leven, 18 jaar, in Friesland. Sterker nog, ik bén een Fries. Maar tot ruim vijf jaar geleden had ik nooit écht Fries gehoord of moeten spreken. Want tot mijn twaalfde levensjaar woonden mijn ouders, broertje en ik in Zuid-Oost-Friesland. In dat specifieke gebied van Friesland praat men voornamelijk ‘Stellingwarfs’, een dialect. Niet écht Fries, maar het komt wel heel dicht in de buurt. Toch moest ik het Fries beter gaan begrijpen, want ik zou de taal als vak krijgen in de eerste klas van de middelbare school. Ja, het Fries is een verplicht vak in de brugklas van zo’n beetje alle middelbare scholen in Friesland. Ik kon het eerst ook niet geloven. Er kan zelfs eindexamen in worden gedaan!

Niet mijn moedertaal

De reden dat ik geen Fries spreek is simpel: mijn ouders spreken de taal beiden niet. De Friese taal leer je vaak via je familie. Spreekt niemand in het gezin Fries dan is het lastiger om Fries te leren. Althans, dat is hoe ik het heb ervaren. Iedere Friessprekende die ik ken heeft de taal geleerd van huis uit. Mensen zoals ik, die Fries niet als moedertaal spreken, verstaan het vaak alleen tot een bepaald niveau. Een gevolg hiervan is dat gesprekken tussen een Fries- en een niet-Friessprekende gepaard gaan met een vleugje verwarring. Ik versta de taal inmiddels wel, door veel oefening. Toch begrijp ik niet altijd alles en niet elke Friessprekende stapt over naar het Nederlands. Voor veel Friezen is het Fries dan ook hun moedertaal en niet het Nederlands. Ze voelen zich comfortabeler als ze in hun moedertaal spreken.

Steeds makkelijker te ontcijferen

Het levert ingewikkelde situaties op. Zo werd er in de eerste klas (keep in mind: ik woonde nog maar net in het Friessprekende gedeelte van Friesland) wel eens een vraag gesteld. In het Fries. De eerste keer had ik geen idee waar de vraag over ging. Wat resulteerde in lesstof die ik niet meekreeg. Fries heeft gelukkig wel veel gelijkenis met het Nederlands, Duits en Engels. Met andere woorden: na veel oefening wordt het steeds makkelijker om het te ontcijferen.

De meeste Friezen vinden het overigens niet erg dat je geen Fries spreekt, ze begrijpen het wel. Ik word niet anders bekeken door Friezen, hoewel sommigen het raar vinden dat ik mijzelf wel een Fries noem maar naast heit (papa) en mem (mama) eigenlijk geen andere Friese woorden gebruik. Ik begrijp wel dat ik door een Fries niet word aangezien als Fries.

Geen Fries accent

Geen Fries spreken heeft ook voordelen. Ik spreek (hoop ik) niet met een Fries accent, terwijl sommige klasgenoten van mij dat wel doen.

Nog een leuk feitje: Fries is nu een taal in Google Translate. Ook al is het nog niet helemaal geoptimaliseerd, het is wel leuk om eens mee te spelen. 

* Vertaling: 'Boter, brood en kaas, wie dat niet kan zeggen, is geen echte Fries.'