Spaans

Beeld: Xavier Rondón Medina/Wikimedia Commons CC BY-SA 2.0

Spaans is een Romaanse taal met minstens 356 miljoen moedertaalsprekers (waarvan 28 miljoen in Spanje). Het is de officiële taal van Argentinië, Bolivia, Chili, Colombia, Costa Rica, Cuba, Dominicaanse Republiek, Ecuador, El Salvador, Equatoriaal Guinee, Guatamala, Honduras, Mexico, Nicaragua, Panama, Paraguay, Peru, Puerto Rico, Spanje, Uruguay en Venezuela.

Bakboord en boeglijn

De oudste en langdurigste contacten tussen Nederlanders en Spanje vonden plaats op zee, en er zijn dan ook een fors aantal Nederlandse scheepstermen in het Spaans aangetroffen die al in de zestiende eeuw of eerder zijn overgenomen. Sommige wellicht via het Frans, zoals bakboord, bijlander (platboomvaartuig), boeglijn, boegspriet, fok, halen (aan een touw trekken), haven, hijsen, hulk, schoor, schoot, sloep, staglijn, vlieboot, stuurboord en sloeren (afmeten en aftekenen van planken en ribben in de scheepsbouw).

Vlaamse woorden

Tijdens Filips de Schone of Filips I (1478-1506) van het Bourgondische huis werden de Nederlanden en Spanje door dezelfde koning geregeerd. In 1568 kwamen de Nederlanders echter in opstand tegen de Spaans-Habsburgse landheer, Filips II, wat leidde tot de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648). Tijdens de Tachtigjarige Oorlog bleef in de Noordelijke Nederlanden het Frans de taal van de hoogste kringen. Als vorm van verzet tegen de Spanjaarden bleef Frans ook in het Zuiden de taal van de adel, de hogere burgerij, het centrale bestuur, het gerecht en het leger. De Spanjaarden mosten dus met de Nederlanders Frans spreken. Spaanse soldaten hadden contact met de lokale bevolking, maar ook die was in Vlaanderen voor een deel tweetalig.
Al met al heeft deze episode weinig blijvende Nederlandse leenwoorden in het Spaans opgeleverd. In deze tijd hebben de Spaanse troepen het Vlaamse gesnap (geklets) overgenomen als Spaans gaznápiro (sufkop, domme gans), misschien onder invloed van snapper (kletser).

Soja en orang-oetan

Eind vijftiende eeuw voeren de Spanjaarden en Portugezen als eersten naar de nieuw ontdekte continenten Amerika en Azië. Om conflicten te voorkomen trok de Spaanse paus Alexander VI in 1493 een demarcatielijn, waarbij Spanje de gebieden ten westen van de lijn (West-Indië) en Portugal de gebieden ten oosten (Oost-Indië) kreeg. Toen de Nederlanders een eeuw later eveneens naar deze continenten trokken, kwamen zij in contact met Spanjaarden en Portugezen die daar al waren. Inmiddels hadden de Spanjaarden al woorden gevonden ter benoeming van de nieuwe omstandigheden aldaar, hetzij in de vorm van leenwoorden uit inheemse talen hetzij in de vorm van eigen Spaanse woorden. Er was dus voor de Spanjaarden weinig reden om Nederlandse leenwoorden over te nemen, en veel meer woorden dan orang-oetan, palissander en soja, en een enkel woord uit Zuid-Afrika zoals rooibosthee, zijn niet overgenomen.

En un momento dado

Een van de meest recente Spaanse ontleningen is en un momento dado, een letterlijke vertaling van het Nederlandse op een gegeven moment, dat is verbreid dankzij de Nederlandse voetbaltrainer Johan Cruijff.

Bron: Nederlandse woorden wereldwijd, Nicoline van der Sijs (uitgeverij SDU).