Onderzoeker ontdekt taalspel

'Marokkaanse jongens wél taalvaardig'

Vaak wordt het wat gebrekkige Nederlands van jongeren met een Marokkaanse afkomst geassocieerd met taalachterstand. Jürgen Jaspers van de Universiteit van Antwerpen registreerde heel nauwgezet het taalgebruik in een Antwerpse middelbare schoolklas waarin overwegend jongens met een Marokkaanse achtergrond zaten. Hij ontdekte een enorme taalvaardigheid onder de jongeren. Juist het gebrekkig Nederlands, het zogenaamde 'Illegaal', wordt heel doelbewust ingezet.

'Om de kwartier nen aftrekske hé'

Een schets.

Het is januari 2000, tijdens de speeltijd. Karim (18) heeft van Jürgen een microfoon opgespeld gekregen, hij vraagt aan z’n vriend Aziz (17) hoeveel die vandaag al heeft gestudeerd. Vooraf moet je weten dat een aftrekske aftrekken betekent, masturberen. En dat Jürgen de onderzoeker is.

Karim: En? Hoeveel hebde gij gestudeerd vandaag?
Aziz: Wablieft? Voor eh voor elektronica heb ik vier uurtjes gestudeerd.
Karim: Vier uurkes ja.
Aziz: En ... om de kwartier nen aftrekske hé.
Karim: Een aftrekske. En aan wie dochte?
Aziz: Hé? Aan Jürgen joeng, Jürgen joeng, Jürgen
Karim: H-WA!? JÜRGEN? HEI [lacht]

In het fragment doet Aziz eerst alsof hij een voorbeeldige student is, hij zou immers al vier uur lang elektronica hebben gestudeerd. Maar vlak daarna suggereert hij in het Antwerps dialect dat hij niet alleen intellectuele, maar ook lichamelijke genoegens nastreefde én daarbij over de onderzoeker fantaseerde (Karim: aan wie dacht je?; Aziz: aan Jürgen). Het fragment is een mooi voorbeeld van de grote vaardigheid van deze leerlingen om te variëren in dialect, woordgebruik en betekenis.

Taalsabotage

Volgens de onderzoeker is het gebruik van 'illegaal', zoals het gebrekkige Nederlands wel eens wordt genoemd, voor de jongeren een manier om zich af te zetten tegen autoriteiten en anderen bij wie ze zich niet op hun gemak voelen. Als je het zo bekijkt, is deze sabotage, die alleen gereserveerd is voor bepaalde boodschappen en bepaald gezelschap, juist een schoolvoorbeeld van taalvaardigheid.

Voor een interview met de onderzoeker kun je bij Klasse terecht.

Tegenwerken, belachelijk doen. Talige sabotage van Marokkaanse jongens op een Antwerpse middelbare school. Een sociolinguïstische etnografie. J. Jaspers (2005). Brussel, VUBPress. Of kijk hie r.