Leestips van Felix

Een ranglijst van de 5 beste boeken die een van onze jonge redacteuren in 2012 las. Boeken met 'verrukkelijke redeneringen' en 'deerniswekkende situaties'.

Vooral de laatste maanden lees ik overvloedig veel. Hoewel ik vooral ‘klassiekers’ lees, ben ik zeker niet kieskeurig en zeggen alle genres mij wel iets (zolang het maar geen Meg Rosoff is).

1. De ontdekking van de hemel - Harry Mulisch

Sinds ik in 2011 voor een boekbespreking De Aanslag las, heb ik mij toegelegd op het doorploegen van het immense oeuvre van Harry Mulisch. Ik heb meer dan tien boeken van hem gelezen, maar daarmee nog lang niet de helft. Tot mijn favorieten behoren De pupil, Mulisch’ autobiografie Voer voor psychologen en het in vergetelheid geraakte De verteller verteld. Maar geen van alle haalt het bij Mulisch’ grootste en beroemdste werk, De ontdekking van de hemel: een schitterende raamvertelling, waarin de hemel wordt beschouwd als een organisatie, die de mens gebruikt als instrument voor het ten uitvoer brengen van plannen. Een verbijsterend boek! Wie het al gelezen heeft, raad ik ook Vonk aan, de ‘oerversie’ van het werk.

2.Gilgamesj-epos

Het Gilgamesj-epos werd duizenden jaren geleden in Irak op kleitabletten geschreven en is daarmee een van de oudste literaire werken die we nog deels bezitten. Des te wonderbaarlijker is het dat het verhaal nog steeds ontroerend en meeslepend is. Gilgamesj is een tirannieke koning, aan wie de goden in de hoop hem te temperen een vriend schenken: Enkidoe. Samen gaan ze op tocht om het monster Choembaba te doden. Wanneer Gilgamesj echter de avances van de godin Isjtar afwijst, zorgt zij dat Enkidoe ziek wordt en sterft. Diep geschokt gaat de koning op zoek naar het eeuwige leven. Het is niet alleen een mooi verhaal, maar ook wat stijl betreft prachtig, bijvoorbeeld deze zin uit Gilgamesj’ rouwklacht op de gestorven Enkidoe: ‘Laten de ceders uitbreken in tranen van hars.’ Ook de vertaling door Theo de Feyter is schitterend.

3. De gouden ezel - Apuleius van Madauros

Wanneer we aan de literatuur van de oudheid denken, zien we vooral serieuze genres voor ons, zoals filosofie, retorica, poëzie en geschiedschrijving. Dat dit cliché alleszins niet volledig terecht is, bewijst de enige Romeinse ‘roman’ die ons zonder lacunes is overgeleverd: de Metamorphoses van Apuleius, beter bekend als De gouden ezel. Deze gaat over een jongeman, Lucius, die - in een poging om zich in een vogel om te toveren - in een ezel verandert en vervolgens in de meest deerniswekkende situaties belandt. Een eindeloze reeks wonderlijke en lachwekkende scènes passeert de revue. Onlangs werd de roman door Vincent Hunink voor de derde keer vertaald.

4. Phaedo - Plato

Bij de naam Plato denken de meeste mensen aan lijvige, ondoorgrondelijke boekwerken vol zware filosofie. Maar wie de Plato-vertalingen van Gerard Koolschijn openslaat, zal onmiddellijk vaststellen dat die mening onjuist is. Ik vind niets zo jammer als wanneer mensen een prachtig boek niet dúrven lezen, omdat ze denken dat het te moeilijk zal zijn. Hoewel ik van de grote denker slechts vijf stukjes gelezen heb, ben ik al volledig voor hem gevallen. In Phaedo, een van zijn beroemdste werken, schrijft Plato over de laatste uren van zijn ter dood veroordeelde leermeester Socrates, die met zijn vrienden een gesprek voert over de ziel. Omdat een pasgeboren kind meteen al emoties vertoont, zoals angst, gelooft hij in reïncarnatie. Want, zegt hij, waar anders dan in een vorig leven heeft het kind geleerd in welke situaties het bang moet zijn? Dit is nog maar de eerste van een serie verrukkelijke redeneringen. Ook andere werken, zoals Symposion (over de oorsprong van de liefde) en Eutyphron (een ongeëvenaard staaltje sarcasme), verdienen aanbeveling.

5. Door de bril van de taal - Guy Deutscher

Voor wie van taal en taalkunde houdt, is dit heel toegankelijke boek een heerlijkheid. Het standpunt van de auteur is dat taal invloed heeft op het wereldbeeld van mensen. Dit onderbouwt hij met diverse voorbeelden uit talen over de hele wereld. Een ervan is het geslacht van woorden. Het woord brug is in het Spaans mannelijk, in het Duits vrouwelijk. Daardoor, zo wijst onderzoek uit, associëren Spanjaarden bruggen met ‘groot’ en ‘sterk’, terwijl Duitsers eerder denken aan ‘mooi’ en ‘sierlijk’. Een ander voorbeeld zijn de ‘evidentials’, een verschijnsel in sommige indianentalen: in deze talen kan men niets zeggen zonder een bron te geven, omdat deze in het werkwoord zit inbegrepen. Eén vorm van het werkwoord ‘regenen’ betekent ‘ik heb het zien regenen’, een andere ‘ik heb het horen regenen’, nog een andere ‘iemand heeft me verteld dat het regende’, enzovoort. Gewoon zeggen ‘het regent’ kan niet.