De knieёn van de bij

Door Max Blansjaar

Als je maar ver genoeg terug scrolt op VRT-journalist Ivan De Vadders twitterpagina kom je langs een tweet, waarin hij beweert dat Vlaams politicus Bart De Wever de uitdrukking ‘wandeling in het park’ de Nederlandse taal in smokkelt. Een anglicisme, aldus De Vadder. De Engelsen noemen iets namelijk een walk in the park als het makkelijk is, een fluitje van een cent. Deze metafoor lijkt het Kanaal overgestoken te zijn en als resultaat hoor je, naast de vele andere anglicismen die in het Nederlands te vinden zijn, in Nederland en Belgiё steeds vaker dat iets een ‘wandeling in het park’ is. Een makkelijke voetbalwedstrijd, of een eenvoudig examen, bijvoorbeeld.

Zelf ben ik het nog nooit tegengekomen; maar ik woon dan ook niet meer in Nederland. Sinds 2006 bevind ik me in Engeland, vlak bij de universiteitsstad Oxford, en naar aanleiding van De Vadders tweet vraag ik me af of ik nog meer Engelse spreekwoorden in de Nederlandse taal zou willen zien infiltreren. Na diep nadenken en intensief googelen, geef ik hier een paar suggesties, die je misschien in je gesprekken kunt uitproberen.

Gretige bever

Om te beginnen, een paar dieren. Wat in het Nederlands het neusje van de zalm is, noemen we in Engeland the bee’s knees - de knieёn van de bij. Vraag je je af waarom? Dan zul je zelf de geschiedenis van vreemde Amerikaanse spreekwoorden moeten bestuderen (zie ook: the canary’s tusks, oftewel de slagtanden van de kanarie), want we hebben nu even geen tijd om ons daarin te verdiepen. Nog een mooie is eager beaver (letterlijk: gretige bever) - een enthousiast iemand. Was jij tien minuten te vroeg voor de les? Wat een gretige bever!

Spreken deze ideeën je niet echt aan, dan zijn spreekwoorden over het weer misschien meer up your street. Het Engelse klimaat is onvoorspelbaar, en brengt veel regen met zich mee - en waar veel regen is, zijn ook veel manieren om regen te omschrijven. De beste en bekendste is wellicht it’s raining cats and dogs (het regent katten en honden). In het Nederlands regent het dan pijpenstelen. Een mogelijke etymologische uitleg is dat katten en honden vroeger op de daken van huizen sliepen. Als het ging regenen, gleden ze van de daken af, en regende het letterlijk katten en honden. Nog een mogelijkheid is dat het een mythologische oorsprong heeft. De Noorse god Odin werd namelijk vaak afgebeeld met honden aan zijn zij, als symbool van de wind, en heksen hebben traditioneel een zwarte kat bij zich, die onder matrozen symbool staat voor zware regen. Vandaar dus cats and dogs. Inderdaad, de ene verklaring is nog onwaarschijnlijker dan de andere, maar voor degenen die in het leven nooit zonder een uitleg kunnen, is het toch wat.

Nederlandse gierigheid

En dan als laatste: spreekwoorden met als thema de Nederlanders zelf. Ja, ook the Dutch komen wel eens voor in de Engelse taal - helaas, flatterende cameo’s zijn het niet, u weze gewaarschuwd! In de achttiende eeuw, toen deze spreekwoorden voor het eerst gebruikt werden, hadden Nederland en Engeland om de haverklap ruzie. De Nederlanders waren dus niet populair bij de Engelsen, en dat zien we terug in de taal. Zo kun je het vandaag de dag in Engeland nog steeds hebben over Dutch generosity (Nederlandse vrijgevigheid) om te verwijzen naar gierigheid, of een Dutch concert (Nederlands concert) om eufemistisch te verwijzen naar een groep herriemakers. Iets dat Double Dutch is (dubbel Nederlands) is iets waar je niet wijs uit kan geraken. Een lichtpuntje is wel dat er in Nederland eigenlijk geen courante spreekwoorden of gezegdes bestaan die op deze bittere manier verwijzen naar de Engelsen (misschien dat dit iets belangrijks zegt over het volk van Nederland en dat van Engeland; maar die conclusie zou ik hier niet durven trekken).

Enfin. Anglicismes zijn overal, leenwoorden uit het Engels worden steeds populairder, en ook spreekwoorden lijken langzaam maar zeker hun weg naar het Nederlands te vinden. Is dat erg? Sommige taalpuristen vinden wellicht van wel, maar zelf denk ik dat hier en daar een vertaald Engels zinnetje in ons taalgebruik heus geen kwaad kan. Wel vind ik ‘een wandeling in het park’ een saai spreekwoord, oninteressant vergeleken met een paar andere die ik hier net heb aangehaald. Probeer mijn alternatieve suggesties dus maar eens uit. Ik ben benieuwd.