Onomatopee (2)

Door een van onze jonge redacteuren

In het vorige deel, Onomatopee (1), lazen we over het gekwaak van de kikkers van Aristophanes: brekekekex koax koax. Maar Aristophanes verrijkte de wereld met nog meer klanknabootsingen. In Vogels (Ornithes) komt een opeenstapeling van vogelgeluiden voor, die ons eenlettergrepige tjiep in het niet doet verzinken. ‘Epopopoi popoi popopopoi popoi’, ‘Trioto trioto totobrix’ en ‘Torotorotorotorotix, kikkabau, kikkabau, torotorotorolililix’ behoren nog tot de meer gewone.

Doodsnood 

Klassieke dichters maakten wel vaker gebruik van onomatopeeën die als het ware verborgen zaten in de woorden. Ook in de Metamorphosen van Ovidius staat het beroemde verhaal van de noodlottige vlucht van Daedalus en zijn zoon Icarus: Daedalus heeft vleugels gemaakt waarmee ze uit hun gevangenschap kunnen ontsnappen. Icarus vliegt echter zo dicht bij de zon dat de was die zijn vleugels bijeenhoudt, smelt. In de bloedstollende beschrijving van zijn onvermijdelijke val in de oceaan klinkt in de langgerekte a-klanken van de woorden zijn laatste kreet door (ik heb de klemtonen aangegeven met accenten): '… óraque cáuruleá patriúm clamántia nómen éxcipiúntur aquá …' (… en de mond, die de naam van zijn vader schreeuwde, werd door het donkerblauwe water verzwolgen…).

Onweersonomatopee

In de twintigste eeuw kreeg Aristophanes een waardige opvolger: de Ierse schrijver en dichter James Joyce. In tegenstelling tot zijn voorganger uit de oudheid was het voor Joyce van weinig belang dat de lezer er een idee van had wat de onomatopeeën betekenden, maar dat maakt ze er niet minder prachtig om. In zijn gevreesde en chaotische ‘droomroman’ Finnegans Wake, die in een zeventigtal talen door elkaar is geschreven (waaronder het Nederlands), wordt niet alleen ‘Brekekekex koax koax’ geciteerd, maar komen ook meerdere nagebootste onweersbuien voor. De eerste luidt: ‘Bababadalgharaghtakamminarronnkonnbronntonnerronntuonnthunntrovarrhounawnskawntoohoohoordenenthurnuk!’

Pedaalemmergeluid

Op mijn tiende of elfde (ik ben nu, in 2013, veertien) probeerde ik zelf onomatopeeën te maken voor bijvoorbeeld openslaande pedaalemmers en voor deurklinken. Waar de woordenlijst zich nu bevindt, weet ik niet. Ik herinner me wel één onomatopee: sqbsh, wat volgens mij het geluid was van ‘een autobus die in een ravijn viel en zo in een besneeuwd bos landde’.

Bronnen: Aristophanes, Ornithes, vertaald door M. d’Hane-Scheltema - James Joyce, Finnegans Wake, vertaald door E. Bindervoet en R. Henkes - Publius Ovidius Naso, Metamorphoses, vertaald door M. d’Hane-Scheltema

Lees ook:
Onomatopee (3) Van patatxap tot bbung