Onomatopee (1)
Brekekekex koax koax
Brekekekex koax koax
Door een van onze jonge redacteuren
Een kikker zegt kwak. Een eend doet dat ook, maar is minder streng in de leer en durft er al eens kwek van te maken. Honden uiten dan weer bij voorkeur een onverschillig woef. Die woorden kennen veel mensen al voor ze zelfs maar een kikker hebben gezien. Maar het geluid van een muis zal niet veel mensen spontaan aan het woord piep doen denken. Evenmin denk je bij woef aan een hond als je het woord woef nog nooit hebt gehoord.
Kwak
Dat geeft natuurlijk wel te denken. Bestaan die wonderlijke klanknabootsingen al sinds mensenheugenis? Zijn ons perkamentrollen overgeleverd waarop veelvuldig honden worden geciteerd met ‘woef’? (‘En ik zag, en zie, een vale hond, en het woord Woef was in zijn mond'?) Treffen we in middeleeuwse bestiaria omschrijvingen van het woord kwak aan, begeleid door een kleurrijke afbeelding van de kikkerparing?
Aqua
De zaak blijkt anders te liggen: wie op zoek gaat in oude talen, stuit op een veelheid aan verrassende klanknabootsingen, die voor ons zonder verklaring even cryptisch zijn als woef misschien is voor anderstaligen. Wat het gekwaak van kikkers betreft komt de kwa-klank blijkbaar al lang voor. Een van de beroemdste verzen uit de Metamorphosen van Ovidius (eerste eeuw n.C.) gaat over scheldende boeren die in kikkers veranderd zijn. ‘Hoewel ze onder water zitten, proberen ze onder water te lasteren’ is een redelijke vertaling, maar enkel in het Latijn kan men de kikkers ook echt horen kwaken: ‘Quamvis sint sub aqua, sub aqua maledicere temptant.’
Koax
Een ouder en nog beroemder voorbeeld is de Oudgriekse komediedichter Aristophanes. In zijn prijswinnende toneelstuk Kikkers (Batrachoi) steekt de wijngod Dionysos de onderwereldrivier Acheron over. In het water zit een stel brutale kikkers verscholen, die kwaken: ‘Brekekekex koax koax.’ Vergeleken met die onovertroffen onomatopee stelt ons miezerige kwak weinig voor.
Bronnen: Aristophanes, Batrachoi, vertaald door M. d’Hane-Scheltema en Publius Ovidius Naso, Metamorphoses, vertaald door M. d’Hane-Scheltema
