Onomatopee (3)

Van patatxap tot bbung

Ook het woord 'fuut' is vermoedelijk klanknabootsend.

Door een van onze jonge redacteuren

Om terug te komen op de onomatopeeën in verschillende talen: Wikipedia heeft (in het Engels en in het Frans) een waslijst van menselijke, dierlijke en andere geluiden, en hoe die in diverse talen worden nagebootst. Het is verbijsterend om te zien hoe weinig deze vaak op het Nederlands lijken. Ons dingdong voor een deurbel wordt in het Hongaars giling-galang, in het Japans chirin chirin en in het Turks çangır çungur. Donder klinkt in het Fins als jyrin of jylin, in het Duits als groll of grummel. Wanneer Hongaren in het water vallen, doen ze niet plons, maar platty; Catalanen doen patatxap en Indonesiërs crot. Ons boem (bijvoorbeeld bij een botsing) wordt in het Maleis gedebak-gedebuk. De winden van Finnen klinken als prööt, die van Koreanen zijn blijkbaar nog welluidender: bbung.

Kokak kokak

Zoals te verwachten viel, zijn er ook in het dierenrijk merkwaardigheden te vinden. Ons miauw blijft meestal vrij onveranderd, maar in het Hindi zeggen ezels dhai.nchu en Georgische varkens doen ghrutu ghrutu. En hoe zit het nu met Brekekekex koax koax uit Onomatopee (1)? In de Filippijnse taal Tagalog zegt een kikker kokak kokak. De Engelsen hebben als imitatie van kikkergekwaak het woord ribbit, de Polen kum kum en rech rech en de Turken vrak vrak. Jammer genoeg zijn dit niet allemaal onomatopeeën voor hetzelfde: Wikipedia leert ons ook dat er in verschillende landen verschillende kikkersoorten zijn. Zo verwijst ribbit naar een soort Noord-Amerikaanse kikkers, terwijl Brekekekex koax koax vermoedelijk doelde op de meerkikker.

Bak-boek

Mooi is ook de manier waarop woorden na enige tijd niet meer als onomatopeeën herkend worden. Zo is er het Hebreeuwse woord voor fles: bak-boek. Dit is een nabootsing van de klank van water dat wordt ingeschonken (dus iets als ons klokklok of gloekgloek). Daarnaast is er ons blaten, dat afkomstig is van het Engelse to bleat. Hoewel men het niet zou verwachten, is ook dit van oorsprong een klanknabootsing: in de middeleeuwen bootste men het geluid van een schaap na met blairt of blet. Maar in tegenstelling tot hinniken of koekoek herkennen wij dit niet meer als een onomatopee. Ook de vogelnamen grutto en fuut zijn van oorsprong mogelijk klanknabootsend. De kwartel (vroeger kwakkel geheten, waarbij –el fungeert als een typisch achtervoegsel voor diernamen) behoort eveneens tot deze categorie. Het is zelfs mogelijk dat reiger teruggaat op een onomatopee.