Wil de echte schrijver opstaan?

Anne ter Rele (16) van het Utrechts Stedelijk Gymnasium was verslaggever op de Dag van de Literatuur 2013 in Rotterdam (NL). Ze observeert schrijvers en hun gedragingen.

Stevig houdt Herman Brusselmans zijn kartonnen bekertje koffie vast. Het is voor hem als een steunpunt, een soort vaste grip in het vragenvuur van de scholieren. De vragen van de leerlingen worden steeds brutaler, diepzinniger, interessanter – ze doen duidelijk hun best. Hij beantwoordt elke vraag eerlijk en zonder gêne. We zijn op de Dag van Literatuur, in gesprek met een schrijver.

Ik twijfel aan de echtheid van zijn antwoorden.

Ik twijfel nog wat aan de echtheid van zijn antwoorden. Ook al probeert het publiek zo goed, de meeste vragen heeft Brusselmans al vaak genoeg gehoord. Sterker nog, hij heeft er tientallen keren antwoord op gegeven. Van tevoren heeft hij ongetwijfeld met zijn manager zitten brainstormen over een paar openhartige oneliners – die doen het altijd goed – om die er vervolgens bij elk interview tussendoor te gooien.

Het lijkt alsof hij iets bijzonders deelt, maar hij weet beter.

Hij vertelt. Hoe hij vindt dat iedereen wel ongelukkig is, dat een gelukkig mens zelfs niets anders dan een egoïst kan zijn. Dat hij een ontzettend melancholische loser is met een kleine vriendenkring, die zijn huis amper uitkomt. Dat dit voor de meeste schrijvers geldt. Hij is gehecht aan zijn vrijheid, wil geen baas, kán geen baas meer hebben, en kinderen al helemaal niet. Oh, denken wij, het lijkt net alsof hij iets heel bijzonders deelt met ons. Alsof hij ons net een van zijn gênantste geheimen heeft verteld. Brusselmans weet wel beter.

Wij stellen kritische vragen om de echte schrijver te zien.

Want intussen zijn die geheimen allang geen reden tot schaamte meer. Vroeger waarschijnlijk wel. Maar nu, nu is hij gewend geraakt aan zijn fouten. Het is een tekst die hij opdreunt, maar het lijkt wel de tekst van een ander. Een karakter uit zijn boek, een alter ego. Daarom blijft Brusselmans zijn bekertje maar goed vasthouden. Het karton kreukt een beetje. Dat is niet ingestudeerd: dat doet hij zelf, niet de gecreëerde schrijver. En dat is fijn. Voor hemzelf, maar ook voor ons, de scholieren. Wij stellen kritische vragen om de echte schrijver te zien, en geen bedacht personage.

De antwoorden over over windstromingen zijn wel spontaan.

Want dan zijn schrijvers eigenlijk het leukst. Als ze voorbij hun praatjes komen, die praatjes die ze ook al vol trots bij DWDD en P&W hebben voorgedragen. Op de onverwachte momenten: als er een discussie met Kees van Kooten ontstaat over tocht bij hoge gebouwen. Een jongen vertelt vervolgens zonder schroom over windtechnieken en Van Kooten luistert nog ook. Als de auteur van het Boekenweekgeschenk uitweidt over ratelaars, van die oude, en hoe die dan terugdraaien op een zeker moment. En nee, dat gaat niet over literatuur. Erg is dat niet – sterker nog, het kan zelfs beter zijn. Want hun antwoorden over literatuur zijn uitgewerkt. De antwoorden over windstromingen zijn spontaan.

De echte schrijver kom je tegen in de momentjes tussendoor.

Robert Vuijsje was hierin een van de besten. Oké, helemaal eerlijk is dat misschien niet, want bij zijn gesprek waren we maar met z’n vieren. Onterecht, ja, ontzettend onterecht, maar ik geef de schuld aan de onvindbare plek op de vierde etage. Toch was dit niet slecht voor de ontmoeting. De groepsgrootte gaf Vuijsje de ruimte om zijn tekst los te laten, om open te zijn. Inderdaad, hij zal vast al een keer hebben verteld dat schrijven een ambacht is, en Latijn een fantastische puzzel. Maar zijn manier van praten, zijn anekdotes, die waren oprecht. En dat is wanneer je de echte schrijver tegenkomt. Niet in bombastische uitspraken (“Droom groot!” – Kader Abdolah), maar in de kleine momentjes tussendoor.