Wat? Dat!
Wanneer gebruik je wat en dat?
Wanneer gebruik je wat en dat?
Door Janine Smit
Je bent bezig met het schrijven van een spetterend betoog voor het vak Nederlands. Deze keer ben je er zeker van dat je de docent omver zal blazen met jouw geschreven werk. Halverwege het betoog stuit je echter op een probleem: is het nu ‘het huis dat’ of ‘het huis wat’?
Een van de meest voorkomende verwarringen in de Nederlandse taal is het gebruik van wat en dat. Wat komt steeds vaker voor, terwijl het vaak dat moet zijn. Maar wanneer is het wat en wanneer dat?
Wanneer heb je de keuze?
Wat of dat worden voornamelijk gebruikt in onderstaande situaties:
1) Wanneer het woord volgt op een onbepaald woord, bijvoorbeeld iets, niets en alles: 'Huilen is iets wat/dat ik nooit zou doen.’
2) Wanneer het woord volgt op een rangtelwoord, bijvoorbeeld eerste en tweede: ‘Het eerste wat/dat ik wil vertellen …’
3) Wanneer het woord volgt op een bijvoeglijk naamwoord, bijvoorbeeld mooiste, grootste en slechtste: ‘Het mooiste wat/dat ik in jaren heb gezien.’
Denk na over de betekenis
Als je wil weten of je wat of dat moet gebruiken, dan moet je kijken wat er gebeurt met de betekenis van de zin.
• 'Dit theaterstuk is het mooiste wat ik ooit heb gezien.' -> van alles wat ik ooit gezien heb; dus ook films, video’s etc.
• 'Dit theaterstuk is het mooiste dat ik ooit heb gezien.' -> van alle theaterstukken die ik heb gezien, is dit het mooiste. Voot het woord dat kan je het woord theaterstuk neerzetten.
• 'Dit boek is het enige wat ik nog over heb.' -> verder heb ik niets meer. Wat slaat hier terug op enige.
• 'Dit boek is het enige dat ik nog over heb.' -> Verder heb ik geen andere boeken meer. Dat slaat hier terug op dit boek.
Reacties
Ik geef les in de derde kleuterklas en heb een spel waarbij de kinderen moeten beschrijven wat ze op een prentje zien. De kinderen zeggen ALTIJD 'wat', het lijkt wel alsof ze het woord 'dat' niet kennen. Toch begin ik zelf ook te twijfelen. Bijvoorbeeld: 'Ik heb op mijn kaartje een konijntje dat een blauwe broek wast.'. Zij gebruiken hier 'wat' en ik verbeter het. Maar is wat zij doen echt fout?
Ik leg het voor aan onze taaladviesdienst. Even geduld! Maartje - Taalhelden
Beste Marian, Ik begrijp uit een artikel op taalunieversum.net dat het een veel voorkomende 'fout' is, die in informeel verkeer niet als fout wordt beschouwd. Kijk maar: http://taaladvies.net/taal/advies/vraag/1581/. Maartje - Taalhelden
In alle bovenstaande voorbeelden heb ik een regel geleerd. Daarvoor moet je wel kunnen ontleden. Een konijntje ( onderwerp )dat zijn blauwe broek wast. Het huis ( onderwerp ) dat in brand staat. Het huis wat hij ( onderwerp ) bewoont.
Mijns inziens is het: Het theaterstuk wat ik (onderwerp ) heb gezien. Het theaterstuk (onderwerp ) dat mij is getoond. Huilen is iets wat ik ( onderwerp )nooit zou doen. Maar: Huilen is iets ( onderwerp ) dat veel aandacht trekt. Dit boek is het enige wat ik ( onderwerp ) nog heb. Maar: Dit boek is het enige ( onderwerp) dat nog in mijn bezit is.