Taboewoorden

Door Ange-Vanessa Nsanzineza en Sien Wevers van C.H.I.P.S.StampMedia

Neger, zelfmoord of bejaarde: terwijl de een er geen punt van maakt, is de ander gekwetst wanneer je een van die termen gebruikt. Taboewoorden: kunnen ze of kunnen ze niet?
 

Zelfmoord
 

'Veel mensen vinden zelfmoord een laffe daad, maar het is net het tegenovergestelde. Want als je twijfelt, doe je het niet.'
Valerie, 21 jaar

Is het zelfmoord, zelfdoding of suïcide? In Vlaanderen heb je de Zelfmoordlijn, maar er bestaat ook een Centrum ter preventie van Zelfdoding. Je kunt drie verschillende termen gebruiken, maar welke je gebruikt hangt af van de context. Kirsten Pauwels van het Centrum ter preventie van Zelfdoding: 'Bij preventiecampagnes gebruiken we eerder de term zelfmoord, maar als we met nabestaanden een gesprek voeren, hebben we het over zelfdoding.' In het woord zelfmoord komt moord voor. Dat associëren mensen met een misdaad, iets gewelddadig. 'Zelfdoding heeft een minder negatieve bijklank dan zelfmoord. Suïcide wordt meer gebruikt in wetenschappelijke onderzoeken', besluit Pauwels.
 

Bejaarden
 

'Ik gebruik dat woord niet graag.
Je bent zo oud als je je voelt.'
Zoë, 22 jaar

Iedereen kent wel een zestigplusser die kwaad wordt als je hem of haar een bejaarde noemt. 'Bij bejaarde denk je al snel aan iemand die ouder is dan tachtig en die weinig kan zonder hulp', zegt Katrien Vandeveegaete van OKRA, een Vlaamse beweging voor gepensioneerden. 'Het woord bejaard betekent oud. Dus als je iemand bejaard noemt, noem je hem of haar ook oud, misschien zonder dat je het beseft.' Het alternatief, senioren, klinkt minder oud en is een synoniem voor heel ervaren. Een andere optie is ouderen, volgens Van Dale 'iemand van 55 jaar en ouder'. Vandeveegaete: 'Ik gebruik het liefste senior. Daar bereik je de grootste groep mee.'

Gehandicapt
 

'Gehandicapt klinkt zo negatief: het doet denken aan mankementen.'
Eline, 16 jaar

In de volksmond hebben we het gemakkelijk over een gehandicapte in plaats van een persoon met een handicap. Maar dat kan, net als anders- of mindervalide, kleinerend overkomen. 'Gehandicapten, en minder- en andersvaliden gebruiken wij niet meer', zegt Greet Van Mechelen van het Vlaamse revalidatieziekenhuis Revarte. 'Wij hebben het over personen met een beperking of een handicap. Een beperking kun je heel ruim interpreteren: een bril dragen, x-benen hebben, dat zijn allemaal beperkingen. Een handicap is veel specifieker, dan gaat het bijvoorbeeld over het syndroom van Down.' Een persoon met een beperking is dus niet hetzelfde als een persoon met een handicap.
 

Homo
 

'Homo is een wetenschappelijke term om aan te geven dat twee dingen hetzelfde zijn. Als mensen op straat naar mij roepen 'Hé homo!', dan lach ik vriendelijk en zeg ik: 'Hey, alles goed?''
Ignace, 16 jaar

Homo, lesbi, gay, nicht, personen met een andere geaardheid … Homo is Latijn voor mens. Het woord homoseksueel of homo verwijst naar een persoon die seksuele gevoelens heeft voor iemand van hetzelfde geslacht. Een woordvoerder van het Roze Huis, een Vlaamse organisatie voor holebi’s en transgenders, legt uit waarom het toch een taboewoord is. 'Homo wordt vaak als scheldwoord gebruikt. Na een voetbalwedstrijd bijvoorbeeld worden spelers wel eens uitgemaakt voor homo’s. Mietjes dus. Voor homoseksuelen kan dat zeer frustrerend zijn.' 
 

Allochtoon
 

'Allochtoon is een afgrijselijk woord. België is voor mij ook gewoon thuis.'
Nissrin, 19 jaar

Een tijdje geleden bande de Vlaamse krant De Morgen het woord allochtoon omdat ze het te stigmatiserend en uitsluitend vonden. De definitie van het woord allochtoon is iemand die van elders afkomstig is, maar een Nederlander of een Fransman zal nooit een allochtoon genoemd worden. Jozef de Witte van het Vlaamse Centrum voor Gelijkheid van Kansen en Racismebestrijding: 'Allochtoon wordt meestal gebruikt om naar een persoon met een andere huidskleur te verwijzen, zelfs als er al meerdere generaties van een familie in België wonen. De tegenhanger, autochtoon, wordt dan weer zelden tot nooit gebruikt.' Mogelijke alternatieven zijn mensen van andere origine of personen met migratie-achtergrond.
 

Neger
 

'Ik vind het erg dat mensen zo lang moeten nadenken over een ander woord voor neger.'
Ornella, 25 jaar

Hoe verwijs je naar iemand met een donkere huidskleur? Veel woorden hebben een negatieve connotatie en kunnen kwetsend zijn. Neger is een van die woorden. Volgens Van Dale is een neger een lid van een van de zwarte 'rassen' die oorspronkelijk uit Afrika afkomstig zijn. Sibo Kanobana, taalbeleidsmedewerker aan de Universiteit Gent en Vlaming van Congolese origine, vertelt: 'Neger heeft door zijn verschillende contexten een negatieve lading gekregen. In het Latijn betekent het zwart, maar het kan ook slaaf betekenen of als scheldwoord gebruikt worden. Bovendien klinkt het zeer denigrerend.' Zwarte is een alternatief, maar dat woord is eveneens controversieel.

Dit artikel verscheen eerder in PIDMAG, een tijdschrift van het Vlaamse jongerenpersagentschap StampMedia.