Het Groot Retorisch Woordenboek

Door Laura Baas

De simpelste manier om een boodschap over te brengen, is, uiteraard, niet rond de pot draaien en rechttoe rechtaan zeggen waar het op neer komt, maar in sommige situaties wil een mens al eens de kracht van zijn betoog onderstrepen en indruk maken op de lezer of luisteraar. Dat kan door op een slimme manier te spelen met taal, kortom, door het gebruiken van stijlfiguren. Of, om het Groot retorisch woordenboek te citeren: 'Stijlfiguren moeten een boodschap zowel duidelijk, boeiend en indringend als verfijnd, suggestief en intrigerend overbrengen.'

Zinsstaart

Van de alliteratie en de metafoor hebben de meesten al gehoord, de homerische vergelijking klinkt misschien ook nog niet onbekend; in het Groot retorisch woordenboek worden echter stijlfiguren aangehaald die zelfs menig taalliefhebber nog nooit ter ore gevallen zijn: van aanblazing tot zinsstaart, er komen wel duizend trefwoorden aan bod. Het lexicon, opgesteld door Paul Claes en Eric Hulsens, heeft een alfabetische lijst van stijlfiguren die zich in de oudheid al voordeden, maar die ook in de moderne stilistiek te vinden zijn, telkens toegelicht met voorbeelden uit diverse eeuwen, genres en talen. Brachylogie, hypallage, kakemfaton, polyptoton, remotio – instrumenten waarvan je niet eens wist dat ze bestonden of een naam hadden, worden aangereikt in dit werk, waarvan beweerd wordt dat het een basiswerk is voor retorische stijlfiguren in het Nederlandse taalgebied. 

Naslagwerk

Er wordt ook kort aandacht besteed aan het ontstaan en de ontwikkeling van de retorica, de oude Grieken en Romeinen konden er namelijk ook al heel wat van. Al die enjambementen en hyperbata waar je in Romeinse teksten tijdens de lessen Latijn op stuit, laten dat zien. Dit boek is een uiterst nuttig hulpmiddel en naslagwerk voor iedereen die zich op welke manier dan ook met de Nederlandse taal bezighoudt en het een en ander wil bijleren. Én voor iedereen die indruk wil maken op zijn leraar Nederlands met een mooie, krachtige tekst.

Groot retorisch woordenboek - Lexicon van stijlfiguren
Paul Claes, Eric Hulsens
Uitgeverij Vantilt
ISBN 9789460041990