Wanneer gebruik je een koppelteken?
Over het streepje
Over het streepje
Wanneer gebruik je een koppelteken?
De meeste samenstellingen schrijf je in het Nederlands aan elkaar.
• kassameisje
• wijkagent
• zomervakantie
Leesbaarheid
Je mag wel altijd een koppelteken zetten om de leesbaarheid te vergroten. Een koppelteken is een streepje.
• carnavalshit
• carnavals-hit
• antiaanbaklaag
• anti-aanbaklaag
• identiteitschip
• identiteits-chip
• parallelelementen
• parallel-elementen
Wanneer is het streepje echt nodig?
Klinkerbotsing
Bijvoorbeeld bij een zogenaamde klinkerbotsing: zo voorkom je dat twee klinkers per ongeluk als een andere klank gelezen worden.
• lenteui
• lente-ui
• autoongeluk
• auto-ongeluk
Gelijkwaardige woorden
Bij combinaties van twee of meer woorden die ook met elkaar verwisseld kunnen worden.
• hotel-restaurant
• zwart-wit
• cultureel-maatschappelijk
• links-extremistisch
Aardrijkskundige namen
Bij samengestelde aardrijkskundige namen.
• Aarle-Rixtel
• Knokke-Heist
Of aardrijkskundige namen met als linkerdeel een woord als Noord, Zuid, Centraal, Hoog, Beneden, Midden, Nieuw, Nederlands, Belgisch, Vlaams, Frans, Afro of Indo.
• Midden-Amerika
• Vlaams-Brabant
• Zuid-Hollands
• Nieuw-Zeelander
Hoofdletter
Voor een woorddeel met een hoofdletter.
• zwart-Amerikaans
• anti-Frans
• on-Engels
Cijfer, letter, symbool
Voor of achter een cijfer, een aparte letter of een symbool.
• 80-jarige
• 65+-kaart
• tussen-s
• A4-formaat
Initiaalwoord
In een samenstelling die begint of eindigt met een afkorting.
• tv-kijker
• kleuren-tv
• IQ-test
• pc-netwerk
• CD&V-voorzitter
Oud-, non-, ex-
Als een woord begint met: niet-, non-, bijna-, oud-, ex-, aspirant-, adjunct-, substituut-, chef-, kandidaat-, interim-, stagiair-, leerling-, assistent-, collega- of meester-. Of eindigt met: -generaal, -president, -testamentair, -verbaal of -militair.
• niet-rookster
• oud-burgemeester
• ex-gedetineerde
• adjunct-directeur
• directeur-generaal
• minister-president
• proces-verbaal
Ge + afkorting
Als er na een voorvoegsel als ge een afkorting volgt.
• ge-sms’t
Vernoeming
Bij een groep of werkstuk, genoemd naar iemand.
• regering-Kennedy
• zaak-Profumo
• rapport-Van Traa
Sint of St.
Bij sint of St.
• Sint-Jozef
• St.-Anna
• sint-bernardshond
Bij woorden als:
• ik-roman
• het-woord
• jij-vorm
Wil je meer lezen?
Op andere websites:
Reacties
Het St.-Anna zet mij weer op het verkeerde been! ik was door uw uitleg tot de conlusie gekomen dat ik Blz. 9 moet opschrijven als Blz-9 of is het Blz.-9?
Beste Hendrik,
Bij Sint-Anna zit het koppelteken in de eigennaam, daarom staat het er. Niet omdat er een koppelteken achter een afkorting moet. Blz. 9 is dus prima.
Hartelijke groet,
Maartje - van Taalhelden
Schrijf ik doe-het-zelf automatisering of doe-het-zelf-automatisering? Ik kom er niet uit..
Hoi Isolde,
De eerste optie, met spatie, is fout. Een samenstelling is in het Nederlands altijd aan elkaar of met een koppelteken. Dus het is doe-het-zelfautomatisering of doe-het-zelf-automatisering. Omdat het een wat ongewone samenstelling is, kun je het beste kiezen voor het koppelteken, dan wordt direct duidelijk uit welke woorden de samenstelling bestaat.
Voor meer over dit onderwerp kun je terecht op: https://taaladvies.net/taal/advies/vraag/1143/
Groeten,
Maartje - van Taalhelden.
Als je schrijft:
van- en naar de benen.
Is het dan nodig om een koppelteken te gebruiken?
Met vriendelijke groet,
Judith ter Veld
Hoi Judith,
Het koppelteken hoef je in zulke gevallen alleen te gebruiken als je een deel van een woord weglaat. Denk aan voor- en achteruit. Dan laat je bij vooruit een deel, namelijk uit, weg. Daarvoor in de plaats komt dat koppelteken. Bij van en naar de benen wordt geen woorddeel weggelaten, dus daar is geen koppelteken nodig.
Groetjes,
Maartje - van Taalhelden
Beste Maartje - van Taalhelden,
Ondanks de fijne uitleg kwam ik met twee woorden er toch niet uit. 'Sacher' + 'taart'. Op internet kwam ik verschillende varianten tegen. Moet er (g)een spatie tussen of misschien zelfs een koppelteken? Hetzelfde geldt voor 'Sacher' + 'ijstaart'. Hier lijkt het mij niet logisch als er geen spatie tussen moet, maar moet hier dan een spatie of een koppelteken?
Met vriendelijk groet (en dank),
Joep
Beste Joep,
De officiële spelling van woorden kun je vaak vinden in woordenlijst.org, dus daar kun je altijd eerst kijken. Ook sachertaart staat erin: https://woordenlijst.org/#/?q=sachertaart
Je schijft sachertaart aan elkaar, maar in het Nederlands geldt dat als het moeilijk leesbaar of onbegrijpelijk wordt er altijd een koppelteken gezet mag worden. In dit geval is dat niet aan de hand, dus schrijf je het zonder koppelteken.
Je kunt op deze pagina nog veel meer informatie vinden over het koppelteken: https://woordenlijst.org/leidraad/6
Groetjes,
Maartje - van Taalhelden
Waarom is het dan wel machineolie en geen machine-olie?
Beste Hendrik,
We hebben het over 'klinkerbotsing' als je twee opeenvolgende klinkertekens die tot een verschillende lettergreep behoren, als één lange klank (zoals aa of ie) of als een tweeklank (zoals ei of au) kunt lezen. Dat kun je voorkomen door bij een samenstelling een koppelteken tussen de botsende delen te plaatsen. Bijvoorbeeld: pasta-avond, diepte-interview.
Een e en een o die op elkaar volgen, kunnen niet één nieuwe klank vormen. Het blijven twee aparte klanken, die tot een verschillende lettergreep behoren, zoals in archeoloog, of zoals in machineolie. Daarom spreken we bij deze opeenvolging van letters niet van klinkerbotsing. Een koppelteken is in machineolie dus niet nodig. Je kunt er eventueel wel een toevoegen als je dat duidelijker vindt: machine-olie.
Voor meer informatie: zie regel 1 en 2 op https://taaltelefoon.be/aaneenschrijven-02-klinkerbotsing.
Groetjes,
Maartje - van Taalhelden
Hoi, geldt het koppelteken bij woorden die met niet beginnen ook als het tweede deel een bijvoeglijk naamwoord is? Niet-politieke of niet politieke? Niet-maatschappelijke of niet maatschappelijke?
Alvast bedankt voor je antwoord,
hartelijke groet,
Mirjam
Hoi Mirjam,
Ik zou er een koppelteken tussen zetten. Hier kun je lezen waarom:
https://taaladvies.net/taal/advies/vraag/1843/niet_ingevulde_nietingevulde_formulieren/
Ik denk dat dit een niet-toevallige eigenschap is, zoals ze die daar beschrijven.
Groetjes,
Maartje - van Taalhelden
is het lees-en spellingspecialist of is het lees- en spellingspecialist?
Dus moet er een spatie tussen het koppelteken en het woordje "en " of niet?
Graag je hulp hierbij
Dag Heidi,
Ja, er komt een spatie tussen elk (half) woord.
Een lees- en spellingspecialist.
Groetjes,
Maartje - van Taalhelden
Beste mensen van Taalhelden,
Met betrekking tot "oproepinstallatie" kom ik er niet helemaal uit.
Wordt dit als één woord geschreven? Dit lijkt mij in ieder geval de juiste versie, of met een streepje ertussen. "oproep-installatie", want dan kan ook "installatie-oproep". Alleen weet ik niet of bij die laatste de betekenis dan wel gelijk blijft.
Alvast bedankt voor jullie reactie!
Met vriendelijke groet,
Peter
Hoi Peter,
Wij raden aan: oproepinstallatie, zonder koppelteken, omdat je meestal pas een koppelteken zet als een woord moeilijk leesbaar is. Dat is bij oproepinstallatie niet het geval. Voor installatieoproep geldt: dat is al wat moeilijker te lezen. Daarom zouden we daar wel een koppelteken zetten: installatie-oproep. Het koppelteken verandert meestal niets aan de betekenis.
Vriendelijke groet, Maartje - van Taalhelden
Hoihoii,
Hoe maak je een samenstelling met een merknaam?
Is het Windowsgebruiker of Windows-gebruiker? Of misschien windowsgebruiker? Ik kan het nergens vinden en ik kom er niet uit. Ben benieuwd naar jullie reactie!
Hoi Sanne,
Het mag allebei, met en zonder koppelteken. De hoofdletter blijft wel staan. Windowsgebruiker heeft de voorkeur. Meer informatie kun je hier vinden: https://onzetaal.nl/taaladvies/rabobankrekening/
Groetjes,
Maartje - van Taalhelden
Hoi,
Ik ben benieuwd hoe je het woord dampopen folie nu correct schrijf: damp-open folie / dampopen-folie / dampopen folie / dampopen-folie / dampopenfolie?
Bvd!
Hoi Sharon,
Als ik het goed begrijp is dampopen een soort bijvoeglijk naamwoord? Zoals je doorzichtige folie hebt, heb je ook dampopen folie? In dat geval is het geen samenstelling en is het zoals een zwart truitje of doorzichtige folie een bijvoeglijk naamwoord voor een zelfstandig naamwoord en dan zet je dus gewoon een spatie ertussen.
Groetjes, Maartje - van Taalhelden
Kan dit:
Waarderingsmodellen en -technieken
Of zijn dit echt twee losstaande woorden; waarderingsmodellen en waarderingstechnieken?
Beste Hendrik,
Ja hoor, dat mag. Zie punt 1 bij dit taaladvies: https://taaladvies.net/taal/advies/tekst/99
Vriendelijke groet,
Maartje - van Taalhelden
Beste,
De woorden 'postkantoor', hoofdkantoor' en 'accountantskantoor' worden allemaal aan elkaar geschreven. Nu vroeg ik mij af of dat ook voor 'shiftleiderskantoor' geldt; het klinkt als een hele mond vol, maar met een koppelteken ziet het er zo vreemd uit. Hoe zit het nu?
Bij voorbaat dank!
Groet,
M.G.
Hoi M.G.
Ja, shiftleiderskantoor is correct. Je mag een koppelteken zetten als het moeilijk leesbaar is, maar als het nóg moeilijker leesbaar wordt door een koppelteken, is dat dus geen goed idee.
Groeten,
Maartje - van Taalhelden
Een vraag: moet er bij een woord zoals (bruids)taart een koppelstreepje? Of (web)winkel? Als je het voluit schrijft gebruik je geen koppelstreepje, maar als je een deel tussen haakjes plaatst, hoe zit het dan?
is het Historisch en Toeristisch Informatiepunt of Historisch- en Toeristisch Informatiepunt
Hoi Ypie,
Nee, in zo'n geval moet er geen koppelteken achter het eerste deel van de samenstelling. Voor meer informatie, zie: https://onzetaal.nl/taaladvies/woordenboek-woorden-boek
Groetjes,
Maartje - van Taalhelden
Hoi Jansje,
Nee, er komt geen streepje als er geen woordddeel wordt weggelaten. Voor meer informatie kun je hier terecht: https://onzetaal.nl/taaladvies/middelbaar-en-basisonderwijs.
Groetjes,
Maartje
Hallo, het zit het met Engelse woorden zoals "Soft Close" of "Quick Release"? Moet daar een koppelteken tussen? En wat als die woorden door nog een zelfstandig naamwoord worden gevolgd, vb "Soft Close-systeem" of "Quick Release-systeem"? Is dat goed geschreven? Bedankt
Hoi Petra,
Engelse samenstellingen schrijf je in een Engelse tekst los, en in een Nederlandse tekst hangt het ervan af of de samenstelling bekend is. Als de samenstelling bekend is, schrijf je de woorden elkaar, zoals accountmanager, (of eventueel met een koppelteken als dat de leesbaarheid ten goede komt) maar als de samenstelling onbekend is - zoals in jouw voorbeeld - schrijf je de woorden los. Als je ze koppelt aan een Nederlands woord is een koppelteken inderdaad het beste.
Voor meer informatie https://woordenlijst.org/leidraad/12/1
Groetjes, Maartje - van Taalhelden
Hallo, wat doe je met een woord zoals USB-kabel, wanneer daar nog extra bepalingen bijkomen? Zijn "micro USB-kabel" en " USB-C-kabel" juist geschreven? Bedankt!
Beste Petra,
Als een afkorting midden in een samenstellinbg staat, komen ervóór en erna koppeltekens.
Het is dus zijn micro-USB-kabel en USB-C-kabel.
Voor meer informatie kun je hier terecht: https://onzetaal.nl/taaladvies/afkorting-in-samenstelling
Groetjes,
Maartje - van Taalhelden
Beste Maartje
Tot welke categorie behoren woorden als doe-het-zelfzaak, één-op-ééngesprek, kant-en-klaarmaaltijd, mond-tot-mondreclame, en heen-en-terugticket?Alvast bedankt!
Beste Ann,
Ik denk dat ik je vraag niet begrijp. Wat bedoel je met 'categorie'?
Groetjes,
Maartje - van Taalhelden